BIOS (Basic Input Output System) to oprogramowanie zainstalowane na płycie głównej, które startuje jeszcze przed systememe operacyjnym. Dostarcza interfejs, który pozwala Ci na konfigurację sprzętu zainstalowanego na Twojej płycie głównej. Z BIOS-u możesz zmienić takie ustawienia, jak napięcie i częstotliwość, a więc możliwe jest również wykorzystanie go do ręcznego przetaktowania procesora, aby jego taktowanie było wyższe i miał on większą wydajność.
Założeniem tego artykułu jest, że posiadasz podstawową wiedzę na temat przetaktowywania i jego działania. Jeśli przetaktowywanie jest dla Ciebie nowością, dowiedz się więcej o jego podstawach. Sprawdź ten przegląd przetaktowywania, aby nadrobić zaległości.
Upewnij się również, że masz odpowiedni sprzęt.
Zanim spróbujesz przetaktowywania przez BIOS, warto wziąć pod uwagę opcje oprogramowania, które ułatwią cały proces. Przykładowo, Intel® Extreme Tuning Utility (Intel® XTU), to łatwa w użyciu opcja dla ludzi, którzy jeszcze nie próbowali przetaktowywania. Jeszcze prostszą zautomatyzowaną opcją, która będzie działać na najnowszych procesorach Intel® Core™ jest Intel® Performance Maximizer (Intel® PM). Więcej na jego temat przeczytasz tutaj.
Z drugiej strony, przetaktowywanie z BIOS-u oferuje najpełniejszy dostęp do wszystkich możliwych ustawień wydajności systemu. Jeśli interesuje Cię ręczne dostrajanie ustawień systemowych i zarządzanie każdym aspektem przetaktowywania, zrób to przez BIOS.
Zanim rozpoczniesz ten proces, upewnij się, że BIOS jest zaktualizowany do najnowszej dostępnej wersji. Pozwoli Ci to skorzystać z nowych funkcji lub rozwiązań wypuszczonych przez producenta płyty głównej. Znajdź swoją płytę główną online lub przejrzyj odpowiednią dokumentację, aby określić, jak właściwie zaktualizować swój BIOS.
Wygląd i układ każdego BIOS-u różni się w zależności od producenta płyty głównej. Aby uzyskać dostęp do BIOS-u, musisz wcisnąć konkretny klawisz, jak np. F2 lub Delete, chwilkę po włączeniu swojego komputera i przed ukazaniem się ekranu ładowania Windows. Szczegółowe instrukcje znajdziesz w dokumentacji swojej płyty głównej.
Zmiana częstotliwości zegara lub napięcia może unieważnić wszelkie gwarancje na produkt, a także obniżyć stabilność, bezpieczeństwo i wydajność oraz skrócić żywotność procesora i innych komponentów.
Ustawienia potrzebne do przetaktowywania
BIOS zapewnia systemowy dostęp do sprzętu, co owocuje możliwością przeglądania obszernych menu. Wygląd BIOS-u może się różnić w zależności od producenta płyty głównej, dlatego konkretne nazwy lub układy menu również mogą być inne. Sprawdź źródła online, żeby znaleźć położenie właściwości, którą chcesz wyregulować. Możesz też przeszukiwać opcje w BIOS-ie, dopóki jej nie znajdziesz.
Oto lista niektórych z najbardziej użytecznych ustawień dla przetaktowywania:
- Wskaźnik rdzenia procesora, albo mnożnik, określa prędkość Twojego procesora. Ogólna prędkość Twojego procesora jest liczona przez pomnożenie bazowej prędkości zegara (BCLK) przez ten wskaźnik. Przykładowo, BCLK o wartości 100 MHz mnożymy przez wskaźnik rdzenia procesora o wartości 45, co da nam prędkość procesora na poziomie 4500 MHz lub 4,5 GHz. To ustawienie zwykle można zmienić dla pojedynczych lub wszystkich rdzeni.
- Napięcie rdzenia procesora to ilość mocy dostarczanej do procesora. Zwiększenie napięcia rdzenia procesora zwiększa napięcie wejściowe Twojego procesora, dostarczając mu przestrzeni potrzebnej do pracy przy większych prędkościach.
- Wskaźnik pamięci podręcznej procesora dostosowuje częstotliwość niektórych elementów procesora, jak sterownik pamięci podręcznej i pamięci.
- Napięcie pamięci podręcznej procesora zwiększa napięcie wejściowe pamięci podręcznej Twojego procesora. Pomaga to w stabilizacji jego przetaktowania. Na niektórych platformach, napięcie to łączy się z napięciem rdzenia procesora i nie można ich modyfikować osobno.
Narzędzia systemu monitorowania
Ważne jest staranne monitorowanie systemu podczas przetaktowywania, ponieważ zmiany w dostarczaniu mocy do Twojego sprzętu mogą mieć wpływ na temperaturę operacyjną.
BIOS oferuje ograniczoną liczbę opcji monitorowania systemu, więc lepiej skorzystaj z oprogramowania działającego z Windows. Intel® XTU oferuje pełny zestaw narzędzi do monitorowania systemu, a ponadto są dostępne inne opcje, takie jak CPU-Z, CoreTemp, HWiNFO32 i nie tylko.
Skoro już rozumiesz ustawienia, które będziesz regulować, zacznijmy od analizy porównawczej Twojego systemu.
Krok pierwszy: określenie wydajności standardu podstawowego
Pierwszym krokiem w przetaktowywaniu jest zmierzenie wydajności standardu podstawowego Twojego systemu narzędziami do analizy porównawczej. Pozwala to na łatwe porównanie metryki wydajności po przetaktowaniu i jasnym zilustrowaniem jakichkolwiek ulepszeń. Nie da się włączyć narzędzi analizy porównawczej z BIOS-u, dlatego skorzystaj z takich narzędzi, które włączysz z Windows.
Jest wiele metod analizy porównawczej Twojego sprzętu, w tym oprogramowanie Intel® Extreme Tuning Utility. Wymieniliśmy jeszcze kilka innych w naszym obszerniejszym poradniku o przetaktowywaniu dostępnym tutaj.
Po dokonaniu analizy, zapisz jej rezultaty, aby móc je potem porównać z późniejszymi i zobaczyć wyniki Twojej pracy.
Krok drugi: regulacja ustawień wydajności
Jak wspomnieliśmy powyżej, każda konfiguracja BIOS-u i sprzętu jest inna, dlatego położenie Twoich ustawień może się różnić. Jednak podstawowe zasady przetaktowywania są takie same w każdym systemie.
Zacznij od zmodyfikowania wskaźnika rdzenia procesora, który jest jedną z wartości określających ostateczną prędkość procesora. Znajdź sekcję w BIOS-ie, która pozwoli Ci na regulację tego ustawienia.
Uwaga: zmieniając ustawienia operacyjne procesora, najlepszą praktyką jest zmiana każdego z nich pojedynczo, a następnie zweryfikowanie powodzenia zmiany, przed przejściem do kolejnej. W ten sposób łatwiej będzie zidentyfikować ustawienie, które spowodowało ewentualne problemy, i przywrócić je do ostatniej funkcjonalnej wersji.
Gdy je znajdziesz, zacznij od regulacji wskaźnika rdzenia procesora w górę, zwykle o jedną wartość (przykładowo, z 42 na 43). Następnie zastosuj zmiany, zapisz, wyjdź z BIOS-u i zrestartuj system.
Jeśli ładowanie systemu się powiedzie, uruchom tę samą analizę porównawczą i sprawdź, czy wynik jest lepszy od pierwotnego. Jeśli nie uda się zrestartować komputera lub zawiesi się po zastosowaniu nowych ustawień wskaźnika rdzenia procesora, wróć do BIOS-u i przywróć ostatnie żywotne ustawienia.
Poza zwiększeniem wskaźnika rdzenia, być może potrzebna będzie modyfikacja napięcia dostarczanego do procesora, jeśli uznasz, że system nie jest stabilny po restarcie. Ustawienia powinny być podobne do ustawień wskaźnika rdzenia procesora w Twoim BIOS-ie i zwykle znajdują się pod nazwą CPU Voltage lub CPU Vcore. Modyfikacja napięcia może pomóc w dopilnowaniu, żeby procesor miał moc niezbędną do działania na wyższych prędkościach wskaźnika rdzenia. Wyższe częstotliwości wymagają więcej mocy, a to oznacza potencjalną potrzebę wyższych napięć.
Podnosząc napięcie rdzenia procesora, pamiętaj, że każda dodatkowa moc biegnąca przez procesor będzie mieć wpływ na jego temperaturę. Ważne jest znalezienie najniższego stabilnego napięcia dla każdej sytuacji, dlatego zwiększaj napięcie wyłącznie narastająco, o +0,05 V na raz. Następnie zastosuj i testuj, dopóki nie znajdziesz działającej kombinacji ustawień.
Z poziomu BIOS-u możesz również zmodyfikować wbudowane zabezpieczenia. O ile regulacja tych ustawień może być korzystna przy próbie przetaktowywania, dokonuj tych zmian tylko wtedy, jeśli masz pewność co do swoich działań. Zabezpieczenia są tam z konkretnego powodu, a ich niewłaściwa zmiana może uszkodzić Twój sprzęt.
Jeśli Twój system okaże się niestabilny, czyli np. nie włączy się z powrotem lub zawiesi się, przy kolejnych krokach sprawdź ten rozdział o zachowaniu stabilności systemu.
Po przetestowaniu i osiągnięciu wyników poszukiwanych w analizie porównawczej, oraz stwierdzeniu, że Twój system restartuje bez problemów, przejdź do kolejnego kroku.
Krok trzeci: pomiar korzyści wydajnościowych
Aby potwierdzić korzyści wydajnościowe płynące z przetaktowania, przeprowadź wcześniejszą analizę porównawczą, aby zmierzyć wyniki punktu odniesienia systemu. Następnie porównaj rezultaty. Jeśli wartość się poprawiła, udało Ci się zwiększyć wydajność procesora. W tym momencie masz dwie opcje.
- Korzyści wydajnościowe Cię zadowalają i możesz przejść do zapewnienia stabilności systemu.
- Jeśli Twoje zmiany nie zaowocowały pozytywnymi korzyściami wydajnościowymi, wróć do BIOS i kontynuuj regulację ustawień, dopóki nie uzyskasz pożądanych rezultatów.
Krok czwarty: test obciążeniowy
Wynik analizy porównawczej odzwierciedla mierzoną wydajność systemu w krótkim okresie. Aby zapewnić stabilność systemu na długi czas, albo dla intensywniejszych zadań, ważnym jest przeprowadzenie testu obciążeniowego wyższej częstotliwości Twojego procesora.
Dostępnych jest wiele opcji oprogramowania testującego stabilność. Wybierz tą, która jest najbliższa sposobowi, w jaki zamierzasz korzystać z systemu.
Po przetaktowaniu
Jeśli Twoje działania były zgodne z powyższymi wskazówkami przetaktowywania przez BIOS, rezultatem powinien być stabilny system z szybciej działającym procesorem. Jeśli po przeprowadzeniu testu obciążeniowego Twój system jest stabilny, zadanie wykonane. Gratulacje!
Warto jednak od czasu do czasu monitorować ustawienia, aby upewnić się, że procesor pracuje przy właściwej temperaturze, zwłaszcza jeśli modyfikujesz lub wymieniasz dowolną część innego sprzętu. Co najważniejsze, poświęć czas na cieszenie się nowym taktowaniem i wszystkimi korzyściami, które ma do zaoferowania szybszy procesor.
Jeśli chcesz wydobyć jeszcze więcej z innego elementu, sprawdź nasz poradnik przetaktowywania pamięci RAM.