RAM (pamięć o dostępie swobodnym) to kluczowy element komputerów gamingowych. Zwiększenie pojemności pamięci RAM może zwiększyć zdolności reakcyjne systemu, a także poprawić ilość klatek.
Czytając ten artykuł dowiesz się więcej na temat działania RAM, wyszukiwania kompatybilnych modułów, a także ilości pamięci faktycznie potrzebnej Ci do grania.
Jak działa RAM?
Zadaniem pamięci RAM jest przechowywanie krótkotrwałych danych, potrzebnych komputerowi do prawidłowego działania. Różni się ona od dysku twardego lub napędu SSD (półprzewodnikowego), które przechowują dane przez czas nieokreślony. Pamięć RAM resetuje się bowiem przy każdorazowym uruchomieniu systemu.
RAM określana jest mianem „pamięci lotnej”. Oznacza to, że przechowuje dane wyłącznie gdy jest zasilana. To zupełnie inaczej, niż w przypadku „nielotnych” dysków HDD lub SSD. Programy są przesyłane do RAM na czas ich użytkowania, ale na stałe znajdują się na dysku pamięci masowej (do momentu ich usunięcia).
Aby komputer uruchamiał programy lub wykonywał zadania, potrzeba mu szybkiego dostępu do danych tymczasowych. Przykładowo, nowoczesne gry komputerowe muszą błyskawicznie odzyskiwać zasoby graficzne. Gry odczytują i zapisują dane w pamięci RAM, ponieważ jest to nieporównywalnie szybsze od czerpania danych z urządzenia pamięci masowej.
Która pamięć RAM jest kompatybilna z Twoją płytą główną?
Zanim pomyślisz o pojemności i częstotliwości pamięci RAM, wypadałoby sprawdzić jej kompatybilność z Twoją płytą główną i procesorem. Niewłaściwy rodzaj modułów po prostu nie będzie działać, natomiast RAM o specyfikacjach nieodpowiednich dla Twojego PC, może sprawować się poniżej oczekiwań.
Typ modułu
RAM dostępny jest w kostkach, lub też modułach pamięci, które wpina się w gniazda pamięci na płycie głównej. Jeśli pamięć RAM jest niekompatybilna z Twoim systemem, albo nie będzie pasować albo będzie działać nieprawidłowo.
Płyty główne w nowoczesnych komputerach obsługują DDR4 RAM. Nie należy mylić DDR4 z DDR3, czyli poprzednią generacją SDRAM. Są one niewymienne. Przykładowo, nie uda Ci się zamienić 8 GB DDR3 na 16 GB DDR4.
DDR4 i SDRAM
Komputery korzystają z SDRAN (ang. Synchronous Dynamic Random Access Memory), która jest rodzajem pamięci RAM. „Synchroniczny” DRAM jest zsynchronizowany z częstotliwością procesora. Z biegiem czasu SDRAM został udoskonalony i oferuje korzyści takie jak niższe zużycie energii, szybsza prędkość przesyłu oraz bardziej stabilna transmisja danych.
DDR4 SDRAM to obecny standard dla nowoczesnych komputerów. DDR4 to skrót od „Double Data Rate 4”. Jest to czwarta generacja technologii DDR, która zastąpiła SDR SDRAM. Czym różni się DDR4 od swojego poprzednika? Większym wskaźnikiem transmisji danych, większą pojemnością oraz niższym napięciem.
Jeśli tworzysz nowy komputer lub ulepszasz pamięć RAM we względnie nowym systemie, prawdopodobnie będziesz mieć do czynienia z bieżącym standardem DDR4 SDRAM.
Dlaczego DDR4 nie ma kompatybilności wstecznej? Ponieważ ma on inny rytm (patrz poniżej), napięcie oraz ilość wtyków, a to tylko część powodów. Aby uniknąć przypadkowej instalacji, kluczowe wycięcie modułów DDR4 znajduje się za innym wtykiem, niż w przypadku modułów DDR3. Daje to pewność, że nie da się go umieścić w gnieździe przeznaczonym dla jego poprzednika.
Istnieje kilka prostych sposobów na znalezienie kompatybilnej pamięci. Sprawdź dokumentację Twojego systemu lub procesora, uruchom narzędzie profilowania systemu, lub skorzystaj z internetowego narzędzia do sprawdzania kompatybilności pamięci.
Standard konstrukcji
Kostki DIMM (ang. Dual in-line memory module) są większymi modułami RAM i stworzone są dla płyt głównych komputerów stacjonarnych.
SO-DIMM (ang. small outline dual in-line memory module) to mniejsze moduły, które wykonane zostały z myślą o laptopach, minikomputerach Intel® NUC oraz niektórych płytach głównych Mini-ITX o małej konstrukcji.
Ważne specyfikacje RAM
- Pojemność: wyrażana jest w gigabajtach (GB). Im wyższa pojemność, tym więcej danych mogą przechowywać aplikacje. Przy wyższych pojemnościach możliwe jest działanie większej ilości aplikacji równocześnie. Ponadto gry są w stanie przechowywać więcej danych tymczasowych.
- Szybkość: wyrażana jest w megatransferach na sekundę (MT/s). Często jednak traktuje się ją jako szybkość mierzoną w megahercach (MHz), chociaż jest to inna miara niż w przypadku prędkości zegarowej. Wyższe wskaźniki szybkości oznaczają krótszy czas reakcji w kwestii odczytu i zapisu żądań, co w rezultacie zapewnia większą wydajność.
Ile pamięci RAM potrzebuję do grania?
To zależy. Planujesz skupiać się tylko na graniu, czy chcesz jeszcze streamować i wykonywać jednocześnie wiele zadań?
Za Podstawę dla tytułów AAA uważa się 8 GB. Warto jednak pamiętać, że wymagania RAM rosną. Na przykład, do uzyskania optymalnej wydajności w Red Dead Redemption 2 zalecane jest 12 GB RAM-u, podczas gdy Half-Life: Alyx wymaga minimum 12 GB. Jeśli chcesz zatem przez długi czas grać w nowe wydawnictwa, zaleca się 16 GB pamięci RAM.
Natomiast jeśli gry to tylko część Twoich planów, pomyśl o 32 GB. Taka pojemność zapewni Ci swobodę streamowania na żywo, grupowych czatów na Discord, a także korzystania w tle z YouTube lub Twitcha.
Jeśli Twój budżet jest na tyle wysoki, a Ty masz potrzebę posiadania większej pojemności RAM (np. do modelowania 3D lub innych zastosowań zawodowych), system Windows 10 Home i najnowszy procesor Intel® Core™ i9 obsługują nawet do 128 GB. Sprawdź „Maksymalną pojemność pamięci” w specyfikacjach Twojego procesora dotyczących pamięci.
Jaka szybkość RAM będzie mi potrzebna?
Znajdź odpowiednią równowagę pomiędzy pojemnością i szybkością. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że nie będzie Ci odpowiadać zarówno 32 GB powolnej pamięci RAM, jak i 4 GB szybkiej.
Prędkości pamięci DDR4 RAM rozpoczynają się od około 1600 MHz, jednak te prędkości uważane są według obecnych standardów za niskie. Przykładowo, procesor Intel® Core™ i9-10900 obsługuje 2933 MHz przy specyfikacjach asortymentowych.
Pamięć RAM o dużej prędkości niesie ze sobą korzyści w kwestii grania. Efekt może i nie będzie aż tak miażdżący, jak w przypadku ulepszenia procesora lub karty graficznej, ale szybsza RAM potrafi poprawić wydajność gry i ilość klatek.
Owa poprawa wydajności jest różna w zależności od gry — o ile w przypadku niektórych tytułów zauważysz wyraźny skok jakościowy, tak na inne będzie to miało nieznaczny wpływ. Przed dokonaniem ulepszenia, warto sprawdzić testy porównawcze pod kątem przeciętnego wskaźnika klatek na sekundę i upewnić się, czy warto zabrać się za modyfikacje.
Poza wzrostem częstotliwości klatek, szybszy RAM może poprawić czas klatek lub stabilność ilości klatek. W testach porównawczych wyrażone jest to niskimi wartościami 1% i 0,1% (średnie najwolniejszego 1% oraz 0,1% zarejestrowanych klatek).
Ilość klatek to tylko jeden z obszarów wydajności systemu, które może poprawić szybsza pamięć RAM. Innym z nich jest krótszy czas uruchamiania.
Inne zagadnienia
Montaż
Pamięć RAM sprzedaje się zwykle w zestawach dwóch lub czterech modułów (np. 2x16 GB lub 4x8 GB). Przed zakupem sprawdź, ile gniazd pamięci posiada Twoja płyta główna.
Komputery stacjonarne z reguły mają cztery gniazdka, natomiast laptopy — dwa. Komputery dla miłośników gier oraz stanowiska robocze mogą posiadać osiem lub więcej gniazd, natomiast liczba gniazd w unikalnych rozwiązaniach, takich jak komputery NUC lub typu SFF, będzie zróżnicowana.
Jeśli planujesz rozbudowę RAM-u w laptopie, upewnij się, że pamięć ta jest łatwo dostępna, a nie wlutowana na stałe w płytę główną. W niektórych laptopach wymiana RAM-u nie jest przewidziana.
Jeśli planujesz modernizację komputera stacjonarnego, postaraj się w miarę możliwości zostawić wolne gniazda pamięci pod przyszłe rozbudowy. Przykładowo, instalując zestaw 2x16 GB zamiast 4x8 GB, pozostaną Ci dwa wolne gniazda.
Chcesz skorzystać z zalet zwiększonej przepustowości dwukanałowej pamięci RAM? W takim przypadku zaleca się instalację co najmniej jednej pary modułów RAM w symetrycznych gniazdach (zwykle oznaczone są kolorami). Moduły te muszą mieć taką samą pojemność, a najlepiej także tę samą szybkość. Jeśli ten drugi warunek nie zostanie spełniony, tempo będzie narzucane przez wolniejszy moduł.
Czym jest dwukanałowa obsługa pamięci RAM?
Wiele nowoczesnych komputerów wykorzystuje dwukanałowy dostęp do pamięci. Tryb dwukanałowy (lub z przeplotem), pozwala sterownikowi pamięci procesora wymieniać się danymi z RAM przez dwa kanały. Oznacza to jednoczesne odczytywanie i zapisywanie dwóch kostek pamięci. Dzięki temu, dostępna przepustowość jest większa.
Tryb dwukanałowy będzie włączony automatycznie na większości płyt głównych, wyposażonych wyłącznie w dwa gniazda DIMM. Jednak używając dwóch kostek na płycie głównej z czterema gniazdami, pamięć musi zostać zainstalowana symetrycznie. Inaczej nie będzie korzystać z tego samego kanału. Gniazda najczęściej są oznakowane kolorami, lecz mogą być one ułożone naprzemiennie lub obok siebie. Więcej szczegółowych instrukcji znajdziesz w dokumentacji płyty głównej.
Jeśli chcesz uzyskać idealną wydajność, każda kostka pamięci musi mieć tę samą szybkość, pojemność i rytm. Unikaj łączenia modułów o różnych specyfikacjach, jeśli to możliwe.
Rytm pamięci
Wydajność można ocenić nie tylko na podstawie szybkości pamięci RAM.
Rytm RAM to pomiar latencji lub opóźnień, występujących zanim pamięć RAM wykona wydane polecenie. Podaje się go jako zestaw liczb, np. 16-18-18-36. Można go znaleźć na naklejce fabrycznej modułu.
Każda liczba dotyczy konkretnego testu. Przykładowo, pierwsza oznacza latencję CAS (Column Adress Strobe), czyli ilość cykli zegarowych potrzebnych modułowi pamięci na zwrócenie zestawu danych, po otrzymaniu polecenia od sterownika pamięci.
Jednak porównywanie modułów RAM w oparciu o ich rytmy może być skomplikowane. Latencja CAS pokazuje wyłącznie całkowitą ilość cykli, natomiast do oceny czasu reakcji potrzebna jest nam jeszcze długość każdego z nich. Podajmy przykład — pamięć DDR3 ma zwykle mniejszą latencję CAS, niż DDR4, jednak jej wydajność jest gorsza. To wina niższej prędkości zegarowej.
Warto zaznaczyć, że rytm pamięci nie jest na szczycie listy elementów istotnych dla komputera gamingowego. Parametr ten stanowi zainteresowanie osób zajmujących się podkręcaniem, które nie tyle testują stabilność, co potrafią obniżać rytm ręcznie w BIOS-ie Jeśli ten proces zakończy się sukcesem, efektem może być lepsza wydajność zainstalowanej już pamięci RAM.
Jednak dla większości użytkowników komputerów gamingowych, najważniejszymi czynnikami przy wyborze RAM są jej pojemność i szybkość.
Podkręcanie1 pamięci RAM
Jeśli masz wysoce wydajną pamięć RAM, podkręcanie może pomóc Ci wynieść jej możliwości poza specyfikacje asortymentowe. Najprościej zrobić to, korzystając z profilu Intel® Extreme Memory Profile (Intel® XMP).
Po wybraniu go w BIOS-ie obsługiwanej płyty głównej, po prostu reguluje on napięcie, rytm i częstotliwość, aby poprawić wydajność. Te wstępnie określone ustawienia zostały przetestowane i certyfikowane pod kątem stabilności.
Możliwe jest również podrasowanie profili pamięci na niektórych płytach głównych, a także ręczne dostrojenie ustawień w BIOS-ie.
Chcesz spróbować pierwszych kroków? Sprawdź ten szczegółowy poradnik podkręcania pamięci RAM.
Estetyka i chłodzenie
Radiatory pamięci mogą sprawić, że Twój układ będzie atrakcyjniejszy dla oka. Jednak ich funkcja najczęściej jest czysto estetyczna.
Pamięć RAM nie różni się od innych elementów w kwestii generowania ciepła, aczkolwiek nie rozgrzewa się mocno, o ile nie działa przy niezwykle dużych prędkościach. Możesz zatem pominąć radiatory, jeśli nie rozważasz poważnie podkręcania Twojej pamięci RAM. Jednak podobnie jak w przypadku każdego elementu, warto zapewnić Twojej pamięci odpowiedni przepływ powietrza.
Moduły pamięci z podświetleniem RGB mogą również służyć jako element personalizacji i poprawić atrakcyjność wizualną Twojego systemu. Pamiętaj tylko, aby wybrać kostki pamięci RGB, które będą kompatybilne z konkretną marką Twojej płyty głównej.
Jaki rodzaj pamięci RAM będzie odpowiedni dla Twojego komputera gamingowego?
Ostatecznie, ilość RAM-u potrzebnego do gier zależeć będzie od Twoich funduszy i konkretnego zastosowania. Przed zakupem upewnij się, że specyfikacje pamięci RAM odpowiadają Twoim indywidualnym potrzebom.
Ważna jest równowaga pomiędzy pamięcią RAM i pozostałymi komponentami Twojego systemu, ponieważ każdy z nich odgrywa rolę w określeniu ogólnego poziomu wydajności.
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o wprowadzeniu równowagi między elementami Twojego systemu, przeczytaj nasz przewodnik po zrównoważonym PC.